زبان ترکی استانبولی، زبان ۸۸ میلیون نفر از مردم دنیاست. این زبان یکی از زبان هایی است که شاخه جنوب غربی یا گروه اوغوز با آن صحبت می کنند. در ادامه به بررسی قسمت هایی از اصول گرامری زبان ترکی استانبولی خواهیم پرداخت.
زبان ترکی استانبولی زبانی بسیار شیرین و یکی از رایج ترین زبان ها از شاخه زبان ترکی است. مردم ترکیه و قبرس شمالی و نیز بخش هایی از عراق، یونان، بلغارستان، مقدونیه، کوزو، آلبانی و بخش های شرقی اروپا بدین زبان سخن میگویند. در این باب می توانید به مقاله ی یادگیری اصطلاحات رایج زبان انگلیسی به ساده ترین روش نیز مراجعه نمایید.
مبحث اسامی
یکی از مسائل مطرح شده در زبان هایی نظیر آلمانی، اسپانیایی و فرانسوی بحث جنسیت میباشد. اما بر خلاف این ها، در اصول گرامری زبان ترکی استانبولی در مبحث اسامی، جنسیت مطرح نبوده و کلمات مونث و مذکر ندارند.
به عبارت دیگر در صورت عدم تعیین نام فرد، راهی برای تشخیص مرد یا زن بودن ضمیر سوم شخص مفرد در زبان ترکی استانبولی وجود ندارد. اما در محیط های رسمی از واژه bay برای مردان و واژه bayan برای خانم ها استفاده میشود.
جمع بستن اسامی
جمع بستن اسامی در این زبان با استفاده از افزودن ler یا lar به آخر اسم مورد نظر انجام میشود. اگر حرف آخر اسم مورد نظر جزء حروف صدا دار سخت باشد، شامل ( o,u,i.a)، با اضافه کردن پسوند lar و در غیر این صورت با اضافه کردن پسوند ler جمع بسته می شود. در ادامه می توانید به مقاله ی آزمون SAT ترکیه چیست و چه سوالاتی را شامل می شود هم مراجعه نمایی
ساختار اسم
اسم ها در اصول گرامری زبان ترکی استانبولی به سه گروه ساده، مشتق و مرکب تقسیم میگردند.
- اسم ساده: اسمی که دارای یک بخش معنایی میباشد. برای مثال: su (آب) و yol (راه)
- اسم مشتق: اسمی که شامل یک جزء معنی دار به همراه یک یا چند جزئ بی معنی میباشد. در زبان ترکی اسامی مشتق از طریق پسوند و پیشوندهای متنع ساخته میشوند. برای مثال yazi-cl (نویسنده)
- اسم مرکب: این اسامی در زبان ترکی استانبولی یا با ترکیب دو کلمه با نقش یکسان همانند دو اسم و یا با ترکیب دو کلمه دارای نقش های متفاوت، ساخته میشوند.
معنی اسامی
اسم ها از نظر معنایی به گروه های زیر تقسیم میشوند:
- اسم عام : اسامی عام شامل تمامی افراد و یا اشیا هم جنس خود هستند.
- اسم خاص : این دسته از اسامی بر فرد یا شی خاصی دلالت می کنند.
- اسم ذات : این دسته از اسامی قابل دیدن با چشم و لمس کردن با دست هستند.
- اسم معنی : اسامی معنی قابلیت دیدن و لمس کردن را ندارند.
- اسم جمع: این اسامی اگرچه نشانه ای از جمع بودن ندارند، اما از نظر معنایی به چند شخص و یا چیز دلالت می کنند.
حالات اسم در اصول گرامری زبان ترکی استانبولی
یک اسم قادر به پذیرش شش حالت کلی میباشد. این حالات در زبان فارسی با استفاده از حروف اضافه نشان داده میشوند. برای مثال حرف “را” نشانه نقش مفعول است. این ۶ حالت در جدول زیر بیان شده اند:
| جمع |
مفرد |
نقش در جمله |
حالت |
| -ler |
– |
فاعل |
اسمی |
| -leri |
-(y)i |
مفعول مستقیم |
مفعولی |
| -lerin |
-(n)in |
مضاف الیه |
ملکی |
| -lere |
-(y)e |
مفعول غیر مستقیم |
مفعولی |
| -lerde |
-de |
قید مکان |
مکانی |
| -lerden |
-den |
متمم |
مفعول به |
حالت اسمی
گاهی اسم در نقش فاعل جمله می آید، در این صورت اسم در حالت اسمی ظاهر میشود. برای مثال:
Kedi uyuyor. گربه خوابیده است.
اسامی در نقش خطابی نیز میتوانند حالت اسمی به خود بگیرند. برای مثال:
Kerem kitabi aldi. کرم آن کتاب(معرفه) را خرید.
حالت مفعولی مستقیم
حالت مفعولی مسقیم در زبان ترکی استانبولی دارای پسوند i- میباشد. معرفه کردن سامی در زبان ترکی، از جمله با اهمیت ترین کاربردهای این حالت است. برای مثال:
Seni seviyorum. دوستت دارم.
نکته:
در زبان ترکی استانبولی سه ضمیر اشاره وجود دارد. Bu (این)، Su (آن)، o (آن). اگر یکی از ضمایر ذکر شده، در جمله ای مفعول بودند، باید در حالت مفعولی ظاهر گردند. برای مثال:
Bunu aldim. (Bu+(n)u). آن را خریدم.
ضمایر اشاره در حالت مفعولی مستقیم و مفعولی غیر مستقیم
| حالت مفعولی غیر مستقیم |
حالت مفعولی مستقیم |
| Burada |
Bunu |
| Surada |
Sunu |
| Orada |
Onu |
گفتنی است که ضمیر اشاره Su حد فاصل بین دور و نزدیک میباشد.
مضاف و مضاف الیه
در زبان ترکی این حالت غالبا نشان دهنده رابطه بین مالک یک چیز و آن چیز است. برای مثال عبارت Onun kitabi به معنای کتاب او میباشد. به عنوان نکته ای در اصول گرامری زبان ترکی استانبولی قابل ذکر است که اگر حرف آخر واژه ای صدادار باشد، به این دلیل که دو حرف صدا دار به دنبال هم نمی آیند، حرف n میانجی بین آنها قرار میگیرد. برای مثال:
Leyla”nin kitabi کتاب لیلا
حالت مفعولی غیر مستقیم
افعالی وجود دارند که علاوه بر مفعول مستقیم، نیازمند مفعول غیر مستقیم نیز هستند. فعل دادن یکی از این افعال میباشد.
پسوندی که به موجب حالت مفعولی غیر مستقیم به فعل افزوده میشود، نقش حرف اضافه “به” را دارد. برای مثال:
Eve gidiyorum. به خانه میروم.
کتاب دستور زبان ترکی استانبولی اثر میرحسن فزون خواه
حالت مکانی
این حالت معادل حرف اضافه “در” در زبان فارسی میباشد که در زبان ترکی با پسوند de/da نشان داده میشود. برای مثال:
Te kafed olurum. ساعت ۴ در کافه خواهم بود.
حالت مفعول
حالت مفعول به با استفاده از حرف اضافه ” از” نمایش داده میشود. حالت مفعول به، جهت اشاره فعل را تعیین کرده و در پاسخ به سوال هایی از قبیل “از کجا” و “از کی” استفاده میشود. برای مثال:
Marketten geliyor. از مغازه می آید.
ضمایر شخصی در اصول گرامری زبان ترکی استانبولی
ضمیر شخصی به واژه ای دلالت دارد که به منظور جلوگیری از تکرار مجدد اسم و یا کوتاه شدن جملات، در جمله جایگزین اسم میگردد. در کنار این مطلب می توانید از مقاله ی آزمون یوس (YöS) ترکیه چیست؟ نیز اطلاعات جالبی بدست آورید.
ضمیر فاعلی
ضمیر فاعلی کلمه ای است که به جای اسم فاعل در جمله جایگذاری میشود. من، تو، او، ما، شما و آنها، ضمایر فاعلی موجود در زبان فارسی میباشند. ضمایر فاعلی موجود در زبان ترکی استانبولی در جدول زیر آمده اند:
| ضمیر جمع ترکی |
معادل فارسی |
ضمیر مفرد ترکی |
معادل فارسی |
| biz |
ما |
ben |
من |
| siz |
شما |
sen |
تو |
| onlar |
آنها |
o |
او |
نکته:
قرار گرفتن پسوند در انتهای فعل در زبان ترکی موجب میشود که افعال به تنهایی بازگوکننده شخص و نیز مفرد و جمع بودن خود باشند.
گفتنی است که به منظور احترام به یک فرد، از ضمیر siz برای خطاب وی استفاده می کنند.
ضمیر مفعولی
این دسته از ضمایر، جانین مفعول در جمله میشوند. ضمایر مفعولی در زبان فارسی معادل نداشته و ما ضمیرهای مفعولی مورد نیازمان را با افزودن حروف اضافه ای نظیر “را” و “به”، به ضمیرهایی مانند من، تو، او و… میسازیم.
“برای او” نمونه ای از ضمایر مفعولی مورد استفاده در زبان فارسی میباشد. این دسته از ضمیرها را با اضافه کردن پسوند مفعولی به ضمایر فاعلی، میسازند. پسوند های مفعولی موجود در زبان ترکی دارای معنای “به” و “را” میباشند. این دسته از ضمایر را در جدول زیر مشاهده میکنید:
| ترجمه |
ضمیر مفعولی غیر مستقیم |
ترجمه |
ضمیر مفعولی مستقیم |
| به من |
Bana |
من را |
Beni |
| به تو |
Sana |
تو را |
Seni |
| به او |
Ona |
او را |
Onu |
| به ما |
Bize |
ما را |
Bizi |
| به شما |
Size |
شما را |
Sizi |
| به آنها |
Onlara |
آنها را |
Onlari |
ضمایر در حالت مکانی
این حالت که در جمله های مقایسه ای و مفعول به کاربرد دارد، در اصول گرامری زبان ترکی استانبولی، با افزودن پسوند “از” به ضمیر ساخته میشود. به جدول زیر دقت کنید:
| bizden |
از ما |
Benden |
از من |
| sizden |
از شما |
Senden |
از تو |
| onlarden |
از آنها |
ondan |
از او |
ضمایر ملکی
دو نوع ضمیر ملکی وجود دارد که شامل ضمایر ملکی شخصی که بر انسان دلالت داشته و ضمایر ملکی اشاره ای که برای غیر انسان به کار میرود، است.
ضمیر ملکی شخصی
این ضمایر فقط در مورد انسان به کار رفته و قبل از اسم قرار میگیرند. اسامی قرار گرفته پس از این ضمایر لزوما باید پسوند ملکی بگیرند. جدولی که در ادامه آمده است به معرفی ضمایر ملکی و پسوندهایشان در اصول گرامری زبان ترکی استانبولی میپردازد.
| ترجمه |
مثال |
پسوند ملکی |
ضمیر ملکی شخصی |
| خانه من |
Benim evim |
-im |
Benim |
| خانه تو |
Senin evin |
-in |
Senin |
| خانه او |
Onun evi |
-i |
Onun |
| خانه ما |
Bizim evimiz |
-imiz |
Bizim |
| خانه شما |
Sizing evinis |
-iniz |
Sizin |
| خانه آنها |
Onlarin evleri |
-leri |
Onlarin |
نکته۱) پسوند متصل شده به اسامی، خود بیانگر مالکیت میباشد. به همین دلیل امکان حذف ضمیر ملکی در صورت قرارگرفتن پسوند ملکی در دامه اسم، میسر است.
نکته۲) در صورتی که اسم مورد استفاده با حروف صدا دار به پایان برسد، پسوند ملکی قرار گرفته پس از آن، بدون حرف صدا دار استفاده میشود. زیرا امکان قرار گیری دو حرف صدا دار به دنبال یکدیگر میسر نمی باشد.
نکته۳) در صورت مختوم شدن اسم مورد نظر به حروف صدا دار، در صورتی که پسوند ملکی مورد استفاده در انتهای اسم نیز به حرف صدا دار ختم شود و از آن جا که امکان قرار گیری دو حرف صدا دار به دنبال یکدیگر، فراهم نیست، پسوند ملکی ضمیر سوم شخص مفرد که –i است، به –si تبدیل میشود تا بدین صورت بین دو حرف صدا دار متوالی فاصله بیفتد.
نکته۴) بر اساس اصل تطابق آوایی، پسوندهای ملکی در چند حالت مختلف، تقسیم بندی میشوند.
بر اساس اصل تطابق آوایی در زبان ترکی استانبولی، کلماتی که دارای حرف آخر صدا دار هستند، ابتدای پسوندهایشان با توجه به حرف آخر کلمه تغییر مییابد. در جدول زیر ضمایر ملکی و پسوندهایشان در قالب مثال هایی آورده شده اند:
| ترجمه |
مثال |
پسوند ملکی |
ضمیر ملکی |
| ماشین من |
Benim arabam |
-m |
Benim |
| ماشین تو |
Senin araban |
-n |
senin |
| ماشین او |
Onun arabasi |
-si |
Onun |
| ماشین ما |
Bizim arabamiz |
-miz |
Bizim |
| ماشین شما |
Sizing arabaniz |
-niz |
Sizin |
| ماشین آنها |
Onlarin arabalari |
-leri/lari |
Onlarin |
ضمیر ملکی اشاره ای
ضمایر ملکی اشاره ای برای غیر انسان و اشیا کاربرد دارند. این ضمایر قبل از اسم قرار گرفته و پسوندی که پس از آن ها قرار میگیرد، در اسم های مفرد –i و برای اسامی جمع –leri میباشد. به جدول زیر دقت نمائید:
| ترجمه |
مثال |
پسوند ملکی |
ضمیر ملکی اشاره ای |
| خانه این |
Bunun evi |
-i |
Bunun |
| خانه آن |
Sunun evi |
-i |
Sunun |
| خانه آن |
Onun evi |
-i |
Onun |
| خانه اینها |
Bunlarin evi |
-leri |
Bunlarin |
| خانه آنها |
Sunlarin evi |
-leri |
Sunlarin |
| خانه آنها |
Onlarin evi |
-leri |
Onlarin |
افعال در زبان ترکی استانبولی
فعل های موجود در زبان ترکی استانبولی، ویژگی های متفاوتی در مقایسه با افعال زبان فارسی دارند. در ادامه با ساختار این افعال آشنا میشویم:
مصدر
مصدر در زبان فارسی با افزودن –ن به ریشه به دست میآید. مثلا خوردن. مصدر با اضافه کردن پسوند mak/-mek – به فعل، ساخته میشود. برای مثال:
Uyu + mak = Uyumak خوابیدن
درزبان ترکی استانبولی حالت مصدری فعل بدون افزودن پسوند، نشان دهنده حالت امری آن نیز هست. حذف پسوند –mek/-mak از انتهای مصدر فعل موجب ایجاد فعل امری مثبت و حذف –k از آخر آن، موجب ایجاد فعل امری منفی میگردد. برای مثال:
Gelmek آمدن
Gel بیا
Gelme نیا
منفی کردن افعال
با افزودن پسوند –me/-ma به ریشه فعل، میتوان فعل منفی ساخت. برای مثال:
Yorul + ma = mak = خسته نشدن
سوالی کردن افعال در اصول گرامری زبان ترکی استانبولی
سوالی کردن جملات در زبان ترکی استانبولی، روش های گوناگونی دارد. سوالی کردن دارای دو حالت سوالی کردن مثبت و سوالی کردن منفی میباشد. سوالی کردن مثبت به صورت پرسش ” من … هستم؟” و سوالی کردن منفی به صورت سوال ” من … نیستم؟” میباشد.
سوالی کردن مثبت
با افزودن پیشوند –mi به بعد از فعل بودن، میتوان فعل مثبت ساخت. برای مثال:
Biz … miyiz? ما … هستیم؟
سوالی کردن منفی
به منظور منفی کردن افعال، پیش از پیشوند سوالی و فعل بودن، افزودن واژه degil الزامی است. برای مثال:
Biz … degil miyiz? ما نیستیم؟
دیدگاهها
هیچ دیدگاهی برای این محصول نوشته نشده است.