کتاب جنگ چهره‌ زنانه ندارد The Unwomanly Face of War اثر سوتلانا الکسیویچ Svetlana Alexievich

کتاب «جنگ چهره‌ی زنانه ندارد» (The Unwomanly Face of War) نوشته‌ی «سوتلانا آلکسیویچ»، روزنامه‌نگار و نویسنده‌ی بلاروسی است که در سال 2015 برنده‌ی جایزه‌ی نوبل ادبی شد. این کتاب در چند سال اخیر به یکی از برجسته‌ترین کتاب‌های جهان پیرامون جنگ تبدیل شده است. کتاب «جنگ چهره‌ی زنانه ندارد» روایت مستند زنانی است که از همه چیز خود گذشتند و بهترین سال‌های جوانی‌شان را در میدان جنگ جهانی دوم سپری کردند و سرنوشت آن‌‌ها دستخوش تغییرات شگرفی شد. جنگی که یکی از غم‌انگیزترین تراژدی‌های تاریخ است. در این جنگ دختران و زنان روسی زیادی در برابر آلمان‌ها به جنگ ایستادند و هرگز نامی از آن‌ها به زبان آورده نشد.

خلاصه کتاب The Unwomanly Face of War

سوتلانا آلکسیویچ در کتاب انگلیسی The Unwomanly Face of War خاطرات پر فراز و نشیب زنانی را که در ارتش اتحاد جماهیر شوروی در صحنه‌ی جنگ ایستادگی کردند، روایت می‌کند. او در این کتاب جنگ جهانی دوم را از زاویه‌ی دیدی متفاوت یعنی از دریچه‌ی نگاه زنان روسی که در میدان نبرد حضور داشتند، بررسی و توصیف می‌کند. زاویه‌ی دیدی که مهجور مانده و سخنی از آن به میان آورده نشده بود. خانم سوتلانا آلکسیویچ در کتاب «جنگ چهره‌ی زنانه ندارد» صدای این زنان شده است و با قلمی خواندنی و جذاب روایت‌گر این مستند و یادواره‌ها می‌شود.

حضور زنان در جنگ همواره ذهن عموم را به سمت نقش‌هایی در پشت خط مقدم و بدون سلاح همچون امدادگری و پزشکی منحرف می‌کند. به دلیل محدودیت‌های متعددی، کمتر زنانی در طول تاریخ بوده‌اند که اسلحه به دست و رودرروی دشمن به نبرد ایستاده‌اند و از سرزمین خود به این شکل دفاع کرده‌اند. دختران و زنانی که پابه‌پای مردان به دشمن حمله کردند، تک تیرانداز بودند، پل‌ها را منفجر کردند و در برابر آلمان‌ها اسیر و کشته شدند. زنان سربازی که جمعیت آن‌ها بالغ بر پانصد هزار نفر بود.

کتاب «جنگ چهره‌ی زنانه ندارد» در بردارنده‌ی یادواره‌هایی مشقت‌بار و هولناک از زبان زنان است که صداها و ناله‌هایی را از دل جنگ به گوش خواننده‌ی کتاب می‌رساند و برخی از زوایای ناپیدای جنگ را به نمایش می‌گذارد. جنگ را نمی‌توان با استفاده از تخیل و تصویرسازی ذهنی روایت کرد. جنگ صحنه‌ای دردناک و دل‌خراش از واقعیت است؛ به همین خاطر بهترین و کارامدترین راه برای روایت‌گری و به تصویر کشیدن جنگ بهره بردن از نقل قول حاضرین در صحنه‌ی نبرد واقعی است. قهرمانان این کتاب تنها زنانی عادی هستند که با زبان و بیانی ساده لحظات سختی را که فراتر از گفته‌ها و شنید‌ه‌های متداول درباره‌ی جنگ است، روایت می‌کنند.

درباره کتاب The Unwomanly Face of War

سوتلانا آلکسیویچ کتاب The Unwomanly Face of War را برای اولین بار در سال 1988 منتشر کرد. در واقع این اثر اولین کتاب از پنج‌گانه‌ی آلکسیویچ با عنوان «صداهایی از آرمان شهر» است. او در کتاب «جنگ چهره‌ی زنانه ندارد» با استفاده از تجربه‌اش در روزنامه‌نگاری، وقایع را از طریق مصاحبه و نقل قول مستقیم شاهدان و حاضران در جنگ، بدون هیچ کم‌وکاستی و با نگاهی زنانه ارائه می‌کند. به این دلیل که  آلکسیویچ قبل از آن‌که نویسنده باشد، روزنامه‌نگاری زبردست و حاذق است؛ به همین جهت همواره ترجیح می‌دهد تا با حقایق دست اول و بدون هیچ‌گونه تحریف و تغییری مواجه شود.

چیزی که این کتاب را نسبت به سایر آثار در ژانر جنگی متمایز و برجسته می‌کند، چند صدایی بودن آن است. این‌که همه‌ی افراد با هر مقام و جایگاهی که داشتند، توانستند به راحتی نظرشان را درباره‌ی جنگ مطرح کنند و به بیان دیگر، داستان کتاب را با زبان خودشان روایت کردند. همین ویژگی است که این کتاب را ملموس، قابل باور و خواندنی کرده است. در پایان هر نقل قول اگر به مسئولیت افرادی که این خاطرات را یادآور شده‌اند نگاهی بیاندازیم، به طور حتم شوکه خواهیم شد؛ تک‌تیرانداز، مسلسل‌چی، فرمانده‌ی ادوات ضد هوایی و حتی یک آشپز و رخت‌شوی ساده. زنانی که نسبت به سایر هم‌جنسان خود تجربه‌ی متفاوتی را در طول زندگی‌شان پشت سر گذاشته‌اند. تجربه‌ای که حتی فکر کردن به آن هم زجرآور است.

سوتلانا آلکسیویچ، برای نوشتن کتاب «جنگ چهره‌ی زنانه ندارد» چهار سال مشغول به جمع‌آوری اطلاعات بود. او در طول این مدت به بیش از صد شهر و روستا رفت و با افراد بسیاری مصاحبه کرد. زنان متعددی که حتی از یادآوری سختی‌هایی که کشیده بودند خودداری می‌کردند. در آخر نتیجه‌ی این تلاش‌های پی‌درپی آلکسیویچ، شاهکاری کم‌نظیر را رقم زد که می‌توان آن را دردنامه‌ی زنانِ سربازِ روسی در جنگ جهانی دوم نامید. انتشارات شوروی درباره کتاب The Unwomanly Face of War می‌گوید: «این کتاب گزارش زنده‌‌ای از گذشته‌ای دور است که سرنوشت همه‌ی ملت روسیه را تحت تاثیر قرار داد.»

سوتلانا آلکسیویچ، درباره نویسنده کتاب The Unwomanly Face of War

خانم «سوتلانا آلکسیویچ» (Svetlana Alexievich) متولد سال 1948 میلادی، نویسنده، روزنامه نگار و راوی تاریخ شفاهی بلاروسی است. او تحصیلاتش را در دانشگاه دولتی بلاروس به پایان رسانده است.

آلکسیویچ در سال 2015 به توصیه‌ی آکادمی سلطنتی نوبل سوئد، برای «روایات چند صدایی، که مظهر محنت و شجاعت در روزگار معاصر ماست» موفق به دریافت جایزه‌‌ی نوبل ادبیات شد. او اولین نویسنده‌ی بلاروسی تاریخ ادبیات است که توانست این جایزه را از آنِ خود کند. آلکسیویچ علاوه بر جایزه‌ی نوبل ادبیات، جوایز دیگری نیز در رزومه‌ی خود دارد. او در سال 1984 میلادی قبل از فروپاشی اتحاد جماهیر شوروی، مدال افتخار غیرنظامی این کشور را کسب کرد. او همچنین در سال 2013 میلادی «جایزه‌‌ی صلح کتاب فروشان آلمان» و «جایزه‌ی مدیسی» را به خود اختصاص داد.

سوتلانا آلکسیویچ آثار ادبی متعددی دارد که از جمله دیگر آثار برجسته‌ی او می‌توان به «صداهایی از چرنوبیل: تاریخ شفاهی» (Voices from Chernobyl)، «زمان دست دوم» (Secondhand Tim)، «صداهای شوروی از جنگ افغانستان»، «پسرانی از جنس روی» و «آخرین شاهدان» اشاره کرد.